Basisboek Duurzame Ontwikkeling - 4e druk 2020
Home | Oefenmateriaal > Hoofdstuk 4 > Begrippentrainer
Kies oefenmethode
Toon begrippen
Toon definities
Begin
Agenda 21
Internationaal actieprogramma voor milieu en duurzame ontwikkeling, overeengekomen tijdens de UNCED.
Aquacultuur
Het kweken van vissen en andere waterdieren, tegenhanger van het vangen ervan in het wild.
Burger
Een van de drie rollen die iemand als mens vervult (naast die van consument en professional): verantwoordelijk lid van de samenleving.
Civil society
Complex geheel van mondige en actieve mensen en organisaties in de samenleving, waaronder ngo's, kerken, scholen en universiteiten, permanente of eenmalige actiegroepen en individuele burgers.
Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (CSD)
VN-afdeling die die richtlijnen uitgeeft voor duurzame ontwikkeling en de landen helpt om hun beleid uit te stippelen.
Commission for Sustainable Development (CSD)
VN-afdeling die richtlijnen uitgeeft voor duurzame ontwikkeling en de landen helpt om hun beleid uit te stippelen. zie: Commissie voor Duurzame Ontwikkeling.
Consensus
Overeenstemming van gevoelens en opvattingen.
Consument
Een van de drie rollen die iemand als mens vervult (naast die van burger en professional): gebruiker van goederen en diensten.
Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES)
Internationaal verdrag dat de handel in bedreigde dier- of plantensoorten verbiedt of beperkt.
Diversiteit
Verscheidenheid, bijvoorbeeld van mensen, culturen of diersoorten.
Doen zonder doen
Er kunnen effectief resultaten behaald kunnen worden wanneer op het juiste moment, gebaseerd op voldoende draagvlak en passend bij een natuurlijk verloop van de gebeurtenissen, handelend wordt opgetreden. Zie: wei wu wei.
Drie kapitalen
Drie vormen van rijkdom en veerkracht waarover een samenleving beschikt: mensen, natuur en milieu, economie.
Duurzaam toerisme
Vorm van toerisme waarbij geprobeerd wordt om zo weinig mogelijk schade aan te richten aan natuur en milieu en aan de lokale cultuur, en tegelijk bij te dragen aan de bewustwording van de touroperators en de toeristen.
Earth Charter
Internationaal document waarin fundamentele waarden en principes beschreven zijn, gericht op een rechtvaardige, duurzame en vreedzame samenleving.
Earth Summit
De 'Top van de Aarde': onofficiële naam voor de UNCED.
Ecobrug
= natuurbrug.
Ecoduct
= natuurbrug.
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
Internationale rechtbank, opgericht door de Raad van Europa.
FAO
Food and Agriculture Organization, organisatie voor de bevordering van landbouw en voedselvoorziening.
Forest Stewardship Council (FSC)
1. igo die toeziet op een duurzaam gebruik van bossen, en de afbraak van tropische regenwouden bestrijdt, 2. keurmerk voor duurzaam hout, beheerd door de FSC.
FSC-keurmerk
Keurmerk voor hout afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, uitgegeven door de Forest Stewardship Council.
Global civil society
Civil society die zich, mede dankzij internet, grensoverstijgend organiseert en daarmee een tegenwicht biedt aan de toenemende invloed van landen, internationale organisaties en multinationale bedrijven.
Handvest van de Aarde
= Earth Charter.
IMF
Internationaal Monetair Fonds, organisatie die internationale monetaire samenwerking en economische groei bevordert.
Intergouvernementele organisatie (igo)
Organisatie waarin meerdere landen deelnemen, zoals de Verenigde Naties, de Wereldbank, de Europese Unie en de NAVO.
Internationaal VN-Strafhof
Rechtbank, opgericht voor de berechting van de zwaarste misdaden, zoals oorlogsmisdaden en genocide. De zetel is in Den Haag. Engelse naam: 'International Criminal Court (ICC)'.
International Labour Organization (ILO)
Agentschap van de Verenigde Naties, gericht op arbeidsvraagstukken en sociale rechtvaardigheid.
Krachtbron
Sterkte waarover een samenleving, een persoon of een ecosysteem beschikt ten behoeve van duurzame ontwikkeling.
Kyoto-protocol
Uitwerking van het UNFCCC-verdrag, waarin de ondertekenaars toezegden, hun emissie van CO2 en vijf andere broeikasgassen in het jaar 2010 te zullen hebben teruggebracht tot 5,2% minder dan de emissie in 1990. Nadat voldoende landen het protocol geaccepteerd hadden, werd het in 2005 van kracht.
Lokale Agenda 21
Actieplannen voor plaatselijke gebieden, zoals (delen van) gemeenten, gebaseerd op Agenda 21.
Microkrediet
Kleine lening, verstrekt aan mensen in ontwikkelingslanden tegen een laag rentetarief, waardoor deze mensen kunnen investeren in de oprichting van een eigen bedrijf en zo economisch zelfstandig worden.
Millenniumdoelen
Reeks doelen, overeengekomen door alle leden van de VN, die toegezegd hebben deze doelen gehaald te zullen hebben in 2015.
Montreal Protocol
Verdrag dat in 1987 in werking trad, op grond waarvan de ondertekenende landen de verplichting op zich namen om volledig te stoppen met de uitstoot van gassen die de ozonlaag aantasten.
Nationale Strategie voor Duurzame Ontwikkeling (NSDO)
Concrete uitwerking van Agenda 21 per land.
Natura 2000
Europees netwerk van beschermde natuurgebieden.
Natuurbrug
Oversteekplaats in de vorm van een tunnel of brug, vaak rijkelijk ingericht alsof het een stuk natuur is, om dieren in staat te stellen om wegen of spoorwegen te passeren en zo gescheiden natuurgebieden met elkaar te verbinden.
Netwerk
Geheel van organisaties en personen in hun onderlinge wisselwerking, relaties en communicatie.
Non-gouvernementele organisatie (ngo)
Organisatie die niet verbonden zijn aan overheden of aan commerciële bedrijven, zoals: actiegroepen, buurtcomités, verenigingen, consumentenorganisaties. Afgekort: ngo.
Novel protein food
Voedingsproducten met een hoog eiwitgehalte, met moderne technieken geproduceerd uit planten, gist of schimmels. Zijn bruikbaar als vleesvervanger.
OECD
Organisation for Economic Cooperation and Development, een groep van 30 rijke landen die zich inzet voor democratie en vrije markteconomie.
OESO
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (= OECD).
Ontzuiling
Maatschappelijk proces in Nederland en andere westerse landen in de tweede helft van de 20e eeuw, waarbij de traditionele groepen in de samenleving in betekenis verminderden, en daardoor ook het belang van de relatie van die groepen met vertegenwoordigende instituties zoals kerken, politieke partijen, kranten en omroepverenigingen.
Participatie
Deelname of betrokkenheid, in het bijzonder van stakeholders aan het proces van duurzame ontwikkeling.
Participerende democratie
Samenlevingsvorm waarin velen actief betrokken zijn bij mening- en besluitvorming, niet alleen via een parlement maar ook via tal van vormen van inspraak.
Professional
Een van de drie rollen die iemand als mens vervult (naast die van burger en consument): uitoefenaar van een beroep.
Publiek-privaat partnerschap (PPP)
Partnerschap waarin publieke organisaties (overheden en ngo's) samenwerken met private ondernemingen (bijvoorbeeld bedrijven), tot profijt van beide.
Rio+10
Tweede wereldwijde conferentie, in Johannesburg in 2002, van de Verenigde Naties over duurzame ontwikkeling, na de UNCED ('Rio') van 1992. Zie: World Summit on Sustainable Development.
Stakeholder
Belanghebbende persoon of groep bij een bepaalde discussie, gebeurtenis, ontwikkeling, enzovoort.
Substitutie
Vervanging van schaarse of eenmalig bruikbare resources door minder schaarse resources zoals aanwasstoffen.
Transdisciplinair
Wijze van samenwerken in een interdisciplinair team, waarin ook personen zijn opgenomen die niet deelnemen vanwege een bepaalde discipline maar om hun praktijkervaring of om een andere vorm van betrokkenheid.
Transitiemanagement
Wijze waarop sturing gegeven kan worden aan transities, niet door het transitieproces te beheersen vanuit een centrale leiding maar door via adaptatie vanuit netwerken het proces bij te sturen in een gewenste richting.
UNAIDS
VN-afdeling die werkt aan de voorkoming en bestrijding van aids.
UNCED
'United Nations Conference on Environment and Development', de grote VN-conferentie over milieu en duurzame ontwikkeling in Rio de Janeiro in 1992, waarbij Agenda 21 is overeengekomen. Wordt ook aangeduid als 'Rio' en als de 'Earth Summit'.
UNEP
VN-afdeling die werkt aan de verbetering van het milieu.
UNESCO
VN-afdeling die werkt aan de bevordering en bescherming van onderwijs, wetenschap en cultuur.
Unicef
VN-afdeling die werkt ten behoeve van de belangen van kinderen.
United Nations Decade of Education for Sustainable Development
Periode van tien jaar, uitgeroepen door de VN tot een periode waarin het onderwijs in de gehele wereld ontwikkeld moet worden zodat het optimaal bijdraagt aan duurzame ontwikkeling. Begonnen op 1 januari 2005.
Verklaring van Rio
Slotverklaring van de UNCED, op basis waarvan Agenda 21 ontwikkeld is.
Wei wu wei
Letterlijk: 'doen zonder doen', in de betekenis van 'succesvol handelen zonder forceren'. Chinese term die aanduidt dat effectief resultaten behaald kunnen worden wanneer op het juiste moment, gebaseerd op voldoende draagvlak en passend bij een natuurlijk verloop van de gebeurtenissen, handelend wordt opgetreden.
Wereldbank
Organisatie die werkt aan armoedebestrijding in ontwikkelingslanden, door middel van leningen, beleidsadviezen en kennisdeling.
WHO
World Health Organization, organisatie voor de bevordering van de gezondheid, o.a. door inentingsprogramma's in ontwikkelingslanden.
Wildviaduct
= natuurbrug.
World Summit on Sustainable Development (WSSD)
Tweede wereldwijde conferentie, in Johannesburg in 2002, van de Verenigde Naties over duurzame ontwikkeling, na de UNCED ('Rio') van 1992. Ook aangeduid als 'Rio+10'.
van