Het vrij verkeer van goederen is van toepassing op alle producten en goederen die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties. Het gaat hierbij om alle op geld waardeerbare zaken. Hoewel lege batterijen een negatieve waarde (het betreft afval dat iedereen liever kwijt dan rijk is), sluit dit niet uit dat zij onder het vrij verkeer van goederen vallen. Uit het arrest Waalse afvalstoffen blijkt namelijk dat ook goederen met een negatieve waarde onder het vrij verkeer van goederen vallen.

Peter de V. kan geen beroep doen op het vrij verkeer van goederen. Het vrij verkeer van goederen is namelijk niet van toepassing op producten die onder een algeheel invoer- en verhandelingsverbod vallen.

Het vrij verkeer van personen valt in het VWEU uiteen in het vrij verkeer van werknemers en het recht van vestiging.

Het recht van vestiging kan worden ingeroepen door ondernemers en ondernemingen en heeft onder meer betrekking op de oprichting van agentschappen, filialen en dochterondernemingen (ongeacht hun rechtsvorm) door onderdanen van een lidstaat.

Hiermee wordt bedoeld dat het vrij verkeer van personen voornamelijk rechten toekent aan mensen die actief zijn op de interne markt. Dat wil zeggen, het vrij verkeer van personen creëert voornamelijk rechten voor personen die een economische activiteit uitoefenen (d.w.z. ondernemer of werknemer zijn).

Het begrip economisch actief houdt in dat iemand een economische activiteit uitoefent. Dat wil zeggen, een persoon is werknemer, of zelfstandig ondernemer.

Economisch inactieve burgers zijn burgers die geen economische activiteit uitoefenen. Dit betekent dat zij geen werknemer, of zelfstandig ondernemer zijn. Je kunt in dit verband bijvoorbeeld denken aan studenten, gepensioneerden en werklozen.

Dit kan worden verklaard door de introductie van het EU-burgerschap (art. 18 VWEU). De rechten van economisch inactieve burgers staan niet opgenomen in het VWEU maar staan uitgewerkt in secundaire wetgeving en vloeien voort uit jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie.

Met de term derdelander worden personen aangeduid die niet uit één van de lidstaten van de Europese Unie afkomstig zijn.

Hiermee wordt bedoeld dat het vrij verkeer van diensten alleen van toepassing is voor zover één van de andere drie vrijheden (goederen, personen, kapitaal) dat niet is. Dit blijkt uit artikel 57 VWEU, waarin staat dat het vrij verkeer van diensten van toepassing is ‘voor zover de bepalingen betreffende het vrij verkeer van goederen, kapitaal, en personen op deze dienstverrichtingen niet van toepassing zijn’.

Dit blijkt uit artikel 57 VWEU. Hierin staan namelijk vermeld dat het vrij verkeer van diensten alleen van toepassing is op ‘diensten welke gewoonlijk tegen vergoeding geschieden’.

Kapitaalverkeer heeft betrekking op overmakingen in verband met investeringen. Betalingsverkeer heeft daarentegen betrekking op overmakingen in het kader van betalingen voor goederen en diensten.

Het vrij verkeer van goederen is in het algemeen uitsluitend van toepassing op de verhandeling van materiële, oftewel tastbare, zichtbare en stoffelijke zaken. Als vuistregel kun je dan ook hanteren dat het vrij verkeer van goederen vrijwel uitsluitend van toepassing is op dingen die je zogezegd uit je handen kunt laten vallen. Het vrij verkeer van diensten is daarentegen van toepassing op de verhandeling van immateriële, oftewel onzichtbare, niet tastbare en onstoffelijke zaken.

Een radio-uitzending is een niet tastbaar, immaterieel product en valt zodoende onder het vrij verkeer van diensten.

Het vrij verkeer van diensten en het vrij verkeer van personen kunnen van elkaar worden onderscheiden op basis van het element tijd. Dat wil zeggen, wanneer werkzaamheden tijdelijk worden uitgeoefend, vallen deze werkzaamheden onder het vrij verkeer van diensten. Worden werkzaamheden daarentegen op duurzame wijze uitgeoefend, dan moet het recht van vestiging, worden geraadpleegd. De duurzaamheid van werkzaamheden wordt afgelezen aan de hand van de feitelijke duur van de dienstverlening, de frequentie van de dienstverlening, de periodiciteit van de dienstverlening en de continuïteit van de dienstverlening .

Hiermee wordt bedoeld, dat wanneer slechts één lidstaat bij een casus betrokken is, er geen beroep kan worden gedaan op de verdragsbepalingen betreffende het vrij verkeer. Het gevolg hiervan is dat de lidstaten puur binnenlandse aangelegenheden mogen afhandelen zoals zij dat zelf willen.

De medestudent heeft gelijk. Zelfs situaties die slechts indirect of potentieel een grensoverschrijdend aspect herbergen, kunnen tot de categorie grensoverschrijdende situaties behoren. Dit blijkt uit jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie (zie bijvoorbeeld het arrest Jersey Potatoes).

Dit begrip heeft betrekking op situaties waarbij overheden eigen onderdanen aan strengere regelgeving onderwerpen dan buitenlandse burgers. In dat geval worden de eigen onderdanen gediscrimineerd ten opzichte van buitenlandse burgers. Omdat bij omgekeerde discriminatie slechts één lidstaat van de EU bij een casus betrokken is, is er in het geval van omgekeerde discriminatie sprake van een zuiver interne aangelegenheid. Omdat bij zuiver interne aangelegenheden geen beroep kan worden gedaan op het vrij verkeer, kunnen de eigen onderdanen van de lidstaat deze discriminatie niet met een beroep op Europees recht ongedaan maken.

In het VWEU staan de volgende vier vrijheden opgenomen: het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.

Het vrij verkeer van goederen heeft betrekking op alle zaken die het voorwerp kunnen zijn van handelstransacties. Het gaat hierbij om alle op geld waardeerbare zaken. Ook producten met een negatieve waarde (zoals afval) kunnen onder het vrij verkeer van goederen vallen.

Artikel 18 VWEU verbiedt alle discriminatie op basis van nationaliteit binnen de Europese Unie. N.B.: Dit discriminatieverbod is uitgewerkt in de hoofdstukken in het VWEU die betrekking hebben op het vrij verkeer van goederen, diensten, personen en kapitaal.

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen directe discriminatie (maatregel met onderscheid) en indirecte discriminatie (maatregel zonder onderscheid). Directe discriminatie houdt in dat er direct onderscheid wordt gemaakt op basis van nationaliteit. Van indirecte discriminatie is sprake als een maatregel op zichzelf geen onderscheid maakt op basis van nationaliteit, maar het effect van de maatregel wel discriminerend is.

Het belemmeringenverbod houdt in dat alle maatregelen die het vrij verkeer kunnen beperken verboden zijn. Dit belemmeringenverbod raakt meer maatregelen dan het discriminatieverbod dat in de vorige paragraaf werd besproken. Onder het belemmeringenverbod vallen namelijk ook maatregelen die noch direct, noch indirect discrimineren, maar die het vrij verkeer wel beperken.

Dit beginsel houdt in dat, wanneer personen, diensten, goederen of kapitaal in een bepaalde lidstaat rechtmatig in de handel zijn gebracht, andere lidstaten verplicht zijn deze personen, diensten, goederen en kapitaal toegang te verlenen tot hun grondgebied. Kortom, lidstaten moeten bij het ontbreken van harmonisatie elkaars wetgeving erkennen en toepassen.

Dit houdt in dat de particulieren onderling zich direct kunnen beroepen op de vier vrijheden.

Dit betekent dat er uitzonderingen mogelijk zijn op de discriminatieverboden op het gebied van het vrij verkeer.

Inbreuken op het vrij verkeer kunnen worden gerechtvaardigd aan de hand van verdragsuitzonderingen en aan de hand van de rule of reason.

De rule of reason houdt in dat uitzonderingen op het vrij verkeer zijn toegestaan die beantwoorden aan dwingende eisen van algemeen belang. Deze maatregelen moeten wel redelijk zijn. Deze uitzondering staat niet in het VWEU, maar volgt uit jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie.

Een beroep op de rule of reason is alleen mogelijk als er sprake is van indirecte discriminatie (maatregel zonder onderscheid). Deze beperking geldt niet voor de verdragsuitzonderingen.

1 De maatregel mag niet in strijd zijn met secundaire wetgeving die tot doel heeft nationale wetgeving te harmoniseren.
2 De maatregel moet daadwerkelijk een publiek belang dienen.
3 De maatregel moet in overeenstemming zijn met het evenredigheidsbeginsel.
4 Er mag geen sprake zijn van willekeurige discriminatie.

1 Is de nationale maatregel geschikt om het te beschermen belang te behartigen? Dit houdt in dat er een causaal verband moet bestaan tussen de maatregel en het te beschermen belang.
2 Is de nationale maatregel strikt noodzakelijk voor het bereiken van het te beschermen belang? Om dit element te toetsen wordt vaak gekeken of er een andere maatregel voor handen was geweest die het vrij verkeer minder belemmert dan de maatregel waarvoor in dat geval is gekozen, maar waarmee het te beschermen belang wel wordt bereikt.

Er is sprake van willekeurige discriminatie als er in een lidstaat wetgeving van kracht is en de overheid deze wetgeving alleen handhaaft ten aanzien van personen, goederen, diensten en kapitaal uit andere lidstaten, maar niet ten aanzien van personen, goederen, diensten en kapitaal uit eigen land.