Noordhoff Uitgevers

Beeldonderwijs en didactiek - 4e druk 2012

Over spelen en spelletjes

Tekenen en handenarbeid werden wel eens 'spelen met beeldende middelen' genoemd. Beeldonderwijs heeft veel plezierige kanten, waardoor je het inderdaad wel als een spel zou kunnen beschouwen, maar het is geen spel. Beeldonderwijs bereidt kinderen op een serieuze manier voor op een leven waarin beelden uitermate belangrijk zijn en waarin het kunnen omgaan met beelden een voorwaarde is om in de maatschappij volop mee te kunnen doen. Maar binnen beeldonderwijs is ook plaats voor speelse oefeningen en educatieve spellen. Sommige kunnen je op ideeën brengen zelf iets te ontwerpen.

Verschillende speeldingen hebben verwantschap met beeldonderwijs. De Spirograph bijvoorbeeld, in 1965 uitgevonden door Denys Fischer. Dit is een schijf met een aantal gaten erin waar je een potlood of pen door kan steken. De schijf draait in een spiraalvormige lijn waardoor fraaie geometrische figuren ontstaan.

Met wat creativiteit kun je zelf ook spellen maken op basis van bestaande spellen. Uit de kunst is zo'n spel. Het is ganzeborden met afbeeldingen van schilderijen. Erg educatief is het niet, maar het ziet er wel mooi uit.

Een spel waarvan de opvattingen aardig overeenkomen met die van beeldonderwijs is Pictionary. Daarbij gaat het erom dat teams in een beperkte tijd moeten raden welk woord een van de teamleden uitbeeldt in zijn tekening.

Tangram is een bekend, van oorsprong Chinees spel van zeven vlakke figuren met rechte kanten die samen een vierkant vormen. Je kunt echter ook allerlei figuren kunt leggen, zowel wiskundige (driehoek, trapezium), als vrije (mensen , dieren, voorwerpen).

Artdeck is een spel met speelkaarten waarop afbeeldingen staan van kunst uit de 20ste eeuw. Daarmee zou je dus het een en ander kunnen leren over beeldende kunst. Het is wel een moeilijk spel voor basisschoolleerlingen. Bovendien is het de vraag of er een Nederlandse uitgave beschikbaar is. Misschien is het iets voor tijdens je opleiding.

Het Kinderkunstspiel is bedoeld om kinderen bewust en geconcentreerd naar klassieke schilderijen te laten kijken. Het is een vereenvoudigde uitgave van het Kunstspiel en een redelijk geslaagd spelconcept. In het spel worden 48 meesterwerken gebruikt. Om de vragen te beantwoorden moet je goed kijken, waardoor je veel ontdekt. Voor elk goed antwoord krijg je een stukje van een puzzel. Wie zijn puzzel het eerst gemaakt heeft, is de winnaar.
De vragen uit het Duitse spel kun je eventueel in het Nederlands vertalen. Vanwege het succes van dit spel is er ook een tweede met andere afbeeldingen.

Het Rijksmuseum te Amsterdam heeft het Kunst en kennisspel uitgebracht naar aanleiding van het 200-jarig bestaan van het museum (1800-2000). Honderd kunstwerken zijn op grote kaarten afgebeeld. Op elke rugzijde staan twee reeksen van vijf vragen: vijf voor spelers die niet zo veel van kunst afweten en vijf voor de kenners. Op deze wijze bevat de doos duizend verschillende vragen over kunst in de brede zin van het woord.
Het spelconcept is eenvoudig.

Elf kunstenaars die hun werk wilden promoten stelden een memoryspel op met afbeeldingen van hun eigen werk. Geheugenkunstspel is een voorbeeld van een memoryspel dat iedereen kan ontwerpen met op basis van eigen afbeeldingen.

Speciaal voor Beeldonderwijs en didactiek is een geheugenspelletje ontworpen met gebruik van vlakke kleuren, door leerlingen van alle groepen te spelen. Klik hier om naar het geheugenspel te gaan.

Kunst op de Kaart is een kunstspel voor groep 6 t/m 8. Het geeft kinderen spelenderwijs inzicht in de vele facetten van verschillende kunstdisciplines. Het lesmateriaal sluit aan bij de nieuwe opvattingen over leren. Er wordt rekening gehouden met meervoudige intelligentie en de verschillende leerstijlen van kinderen. Het kan op verschillende manieren gebruikt worden. Het spel is ontworpen en verkrijgbaar bij het centrum BISK.

Voor de jongste kleuters is er Ik leer vormen en kleuren. Dit is een spel met vijftien dubbelzijdig geïllustreerde grote kaarten en een heleboel zachte vormpjes in vier kleuren. Deze moeten op de daarvoor bestemde plaats op de kaart gelegd worden. Jonge kinderen leren niet alleen vormen en kleuren onderscheiden, maar ook combineren. Verder is het spel goed voor de ontwikkeling van hun motorische vaardigheden.

Er zijn verschillende kwartetten met kunst of cultuur als onderwerp. Musea en andere culturele instellingen (cultureel erfgoed) maken graag gebruik van de mogelijkheden die zulke spellen bieden: reclame maken voor jezelf.

Twee glazen plaatjes met daartussen gekleurde vloeistoffen met elk een eigen gewicht. Na rust liggen ze in lagen en als je ze daarna op een kant zet, ontstaan er wonderlijke figuren. Dat blijft doorgaan totdat ze weer in lagen liggen. Het is onder andere in de handel onder de naam Nimbus.

Ook met een kaleidoscoop kun je verrassende figuren zien als je de buis met een aantal kleurige vormpjes erin ronddraait. Heb je er geen bij de hand, dan kun je zelf kaleidoscopische figuren maken op internet.