Verhalen vertellen en vragen stellen - 1e druk 2016
Home | Geestelijke stromingen > 6 Humanisme > 6.2 Beginselen en kerngedachten
Evenals binnen religieuze en godsdienstige stromingen zijn er binnen het humanisme verschillende denkrichtingen en stromingen. Zo zijn er humanisten die zich vooral richten op het weerleggen van ideeën die godsdiensten naar voren brengen. Daarnaast zijn er groepen humanisten die proberen een sfeer na te bootsen die ook in kerken aanwezig is (bijvoorbeeld door verschillende ceremonies en diensten), maar die niet gebaseerd zijn op een godsdienst. Een derde groep biedt plaats voor zowel humanisten die antigodsdienstig zijn als voor mensen die wat meer religieus georiënteerd zijn. Voor alle humanisten gelden echter de volgende vijf uitgangspunten.
6.2.1 De mens staat centraal
Een humanist laat zijn levensbeschouwing niet leiden door het geloof in een hogere macht en het leven van een humanist is daarom gericht op het hier en nu en niet op een eventueel leven na de dood. Dit hier en nu is niet statisch maar verandert voortdurend. Waarnemingen die mensen hebben van de wereld, zijn veranderlijk en dus niet absoluut. Er bestaat dus ook geen absolute zekerheid, de waarheid is veranderlijk en voor ieder mens verschillend.
Hieruit volgt dat een humanist in de regel vooral zijn gezond verstand gebruikt en dat voor het oplossen van problemen en vraagstukken de wetenschap als uitgangspunt wordt gekozen.
6.2.2 De mens wordt gezien als een waardig wezen
In tegenstelling tot sommige andere godsdiensten gelooft men niet dat de mens bij voorbaat slecht is. Het humanisme hanteert een positief mensbeeld. Dit wil echter niet zeggen dat de mens niet tot slechte daden in staat is. Men ziet de mens als wezen dat tot goede en slechte dingen in staat is. Goed en kwaad hebben echter een menselijke fundering en worden niet bepaald door een hogere macht.
Respect voor de ander en voor jezelf is een belangrijk beginsel binnen het humanisme. Tolerantiespeelt hierin een belangrijke rol. Tolerantie betekent niet dat je alles maar onverschillig van een ander respecteert, maar dat je je vanuit betrokkenheid actief bemoeit met maatschappelijke vraagstukken, je mening durft te geven en in dialoog probeert met een ander samen te leven.
6.2.3 Mensen zijn gelijkwaardig
Verschillen in ras, sekse of geslacht zijn overbrugbaar en mogen niet tot discriminatie leiden. Toch zijn er verschillen tussen mensen. Niet iedereen heeft dezelfde kansen of mogelijkheden om zich te ontwikkelen. Er moet worden gestreefd naar een situatie waarin iedereen zich kan ontplooien voor zover dat in zijn of haar mogelijkheid ligt.
Democratie is belangrijk binnen het humanisme. Elke stem geldt en men moet bereid zijn met elkaar in discussie te gaan. Humanisten zien het liefst een regering die de voorwaarden schept voor een maatschappij waarin mensen op gelijke voet met elkaar omgaan en waar men elkaar, in tijden van nood, helpt. Humanisten hebben altijd gestreefd naar gelijke rechten van diegenen die als minderwaardig werden gezien. Denk aan vrouwen, minderheden, gehandicapten, enzovoort.
6.2.4 Mensen zijn autonome wezens maar zijn ook verbonden met elkaar
Humanisten hechten grote waarde aan autonomie maar tegelijkertijd ervaren ze ook dat ze niet zonder de ander kunnen. Zij hebben andere mensen en de maatschappij waarin zij leven nodig. De verschillen die er in deze maatschappij tussen mensen bestaan, worden gezien als voorwaarde voor de verbondenheid tussen mensen. Toch overheerst de verbondenheid tussen mensen. Samen vormen mensen één mensheid.
Solidariteit speelt in het humanisme een belangrijke rol. Solidariteit betekent dat mensen voor elkaar zorgen in tijden van nood. Dit komt voort uit het feit dat mensen op elkaar zijn aangewezen. Tegelijkertijd betekent solidariteit ook dat de mens bepaalde plichten heeft. Solidariteit is geen eenrichtingsverkeer waarin de mens alleen maar hulp neemt. Solidariteit betekent ook dat de mens hulp gééft aan anderen.
6.2.5 Mensen zijn vrij
Voor humanisten betekent vrijheid dat mensen keuzemogelijkheden hebben. Het betekent dat de mens niet wordt gedwongen om een keuze te maken, maar dat hij de vrijheid heeft te kiezen tussen meerdere mogelijkheden. Deze vrijheid is echter niet onbegrensd en ook niet ideaal. Je bent als mens verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt en de gevolgen hiervan. Men dient keuzes dan ook goed te overdenken en in de overdenkingen altijd de gevolgen mee te nemen die deze keuze heeft voor zichzelf en een ander.
Zelfbeschikking is voor humanisten belangrijk. De mens mag zelf beslissen of hij euthanasie pleegt of een abortus ondergaat. Hierin is de mens niet afhankelijk van een ander. Ook hier geldt, zoals eerder beschreven, dat keuzes niet ondoordacht gemaakt moeten worden. Men moet goed nadenken voordat met een beslissing neemt en een mens blijft zelf verantwoordelijk voor de keuze en de gevolgen.